De oprichting van het restaurant in 1993
Een grote troef van het ‘ Moulin du Val-Dieu’ restaurant is dat gelegen is in…Val-Dieu. Het heeft dus zijn naam zeker niet gestolen! Het is eveneens eigenaar van verschillende gebouwen en verschillende percelen in de omgeving doorkruist door de rivier “ Bel” en andere waterwegen die nu de turbine voor de installaties voeden.
Toen in 1972-1973 de oude activiteiten van de molen beëindigd warden voor meer modern faciliteiten, ging de Molen langzaam in winterslaap hoewel een klein aantal molen activiteiten werden aangehouden tot in 1986.
De eigenaars Alphonse en Christian Hick en Philippe Van Laethem waren zich wel bewust van de historische, economische en toeristische waarde van het hele complex en zij besloten dus de oude Molen en sommige van de aangrenzende gebouwen om te bouwen tot een gastronomische plek.
Het voornaamste doel is het creëren van een synergie tussen de molen activiteiten waar gespecialiseerd voeder wordt gemaakt en het nagelnieuwe restaurant in de oude Molen. Om dit doel te realiseren, zijn de gebruikte producten vooral gehaald bij boeren die de producten van de molen gebruiken. Het volgende doel is om deze producten te presenteren, te bereiden en om te toveren.
Zodus vinden we hier melkproducten geleverd door de vee en schaap boerderijen: melk, room, boter, kaas, vlees, gevogelte, eieren en zoveel meer. Lokale producten zoals siroop, appelsap, forel, wijngaardslakken, enz.. geleverd door kleine lokale bedrijven worden uiteraard ook meegenomen.
Het restaurant is opgedeeld in 3 delen:
- Het gelijkvloers en Belfort van de Oude Molen en de oude stallen is waar we de degustatie kamers vinden met een keuze aan koude gerechten, enkele warme traditionele gerechten en overheerlijke zoetigheden. Achterin bevinden zich eveneens 2 grote terrassen, erg gegeerd in de zomer en met een speeltuin voor de kleintjes.
Een deel van het gelijkvloers en belfort werd ook ingericht als klein museum. Naast de molenstenen bevinden zich allemaal kleine objecten uit verschillende eeuwen en ook enkele archieven.
- Bovenop de stallen bevond zich de graanzolder die in erg slechte staat was en die vervangen werd door een veranda, een moderne aanpassing die de impact van de aanpassingen uit de 20ste eeuw onderlijnd. Hier brengt de menukaart een keuze van grillades en simpele gerechten met veel aandacht voor lokale producten..
- De 2 kleine zaaltjes boven het gelijkvloers en Belfort is waar de u kunt genieten van de gastronomische gerechten weerom op verfijnde wijze bereid met regionale producten. Dit deel van het restaurant wordt “ Le Grenier à Grains” (de graanzolder) genoemd want hier werd vroeger het graan opgeborgen.
Het hele complex werd op 23 juni 1993 ingehuldigd als “ Le Restaurant du Moulin du Val-Dieu”; het werd gerund door de eigenaars Alphonse Hick, Christian Hick en Philippe Van Laethem tot einde 2006. Om meer tijd te kunnen geven aan de molen activiteiten en de boerderijen van Moulin du Val-Dieu, besluiten ze het dagelijks beheer aan iemand anders over te laten. Sinds december 2017,heeft de Léon Stassen sprl de uitbating overgenomen van traiteur “Les Cours”.
Het mechanisme van de oude Molen werkt nog steeds en het is mogelijk om een bezoek met gids te brengen aan de molen en het natuurreservaat, enkel op reservering. Voor verdere informatie gelieve onze gids, Martine Crahay te contacteren op 0495/75.76.47.
Een laatste woord
En waarom vragen we niet aan het hoofdpersonage van dit verhaal om enkele laatste woorden te schrijven… de Oude Molen.
“Ik heb me zoveel mogelijk verzet om vandaag, na 800 jaar, nog steeds aanwezig te zijn! Ik heb hulp geboden aan verschillende generaties molenaars, ik heb hen aangemoedigd en geholpen door voortdurend mijn molenstenen te laten draaien. In de tweede helft van de 20ste eeuw werd er dan besloten me te ontkoppelen van de mijn hoofdactiviteit, het malen, door deze activiteit naar een meer moderne, nieuwere omgeving over te hevelen. In zekere zin werd ik op pensioen gezet. Vandaag ben ik een pagina in de geschiedenisboeken. Mensen bezoeken en bekijken me, soms genieten ze daarbij van enkele lekkere regionale producten in het bijzijn van vrienden of familie. Velen houden halt om mijn wiel te bewonderen dat langzaam draait op het ritme van het water, een mooie illustratie van leven zonder stress. Nu en dan voor jonge studenten of leuke groepen wordt mijn hele mechanisme nog eens in gang gezet dat dezen dat met open mond aanschouwen. En u ook, ik verwacht u om enkele gezellige momenten samen te spenderen. Kom me ontdekken en wie weet vertel ik u enkelen van mijn vele oude verhalen.
En mijn avonturen kunnen ook gevonden worden in 2 boeken: “ Le Moulin du Val-Dieu, 800 jaar langs het water” en “Saint-Jean-Sart, 8 eeuwen langs d oevers van de Bel” want dit kleine dorp is een integraal deel van mijn leven”.
Op het einde van de 12de eeuw was het leven hard voor de Cisterciënzer monniken van de St Agatha Abdij in Hocht bij Maastricht. Ze beslissen om land aan te kopen in Warsage waar ze een boerderij starten. De streek is minder hard en het land is er beloftevol. De zone is de grens tussen het Hertogdom Luxemburg en het Graafschap Dalhem. Na deelgenomen te hebben in vele gevechten in de streek, begint, Henri III, Hertog van Limburg zich over het welzijn van zijn ziel, – die wel een beetje bezwaard is -bezorgd te voelen. Zijn buurman, de Graaf van Dalhem heeft hetzelfde probleem. Samen besluiten ze land in de Berwinne Vallei te schenken aan de St Agatha Abdij en leggen Aldus de basis voor de Val Dieu Abdij.
Ze hebben dan wel land afgestaan, maar dat was natuurlijk niet het beste land. Het is een tamelijk vijandelijk gebied dat dringend aan verzorging toe is , maar dat wel dichtbij twee waterlopen “la Bel” en “la Berwinne” ligt. Het was ideaal voor de Cisterciënzer monniken die de regels van St Benedictus volgen die aangeven dat ze van het land moeten leven en hen verbiedt vlees tee ten. Een riviertje is daarom nodig niet alleen om in te vissen maar ook om als energiebron voor het draaien van de molensteen dat het door de monniken gekweekte graan in meel kan verwerken, meel het belangrijkste ingrediënt van hun voornaamste voedsel: brood.
Dit is hoe in 1216 de Abdij en de Molen van Val Dieu ontstonden.
Maar hoe zag die molen eruit en waar stond hij precies? Er is geen uitgebreid antwoord op deze vragen. De grootte van de molen was zeer zeker afhankelijk van de noden van de Abdij en zal om te beginnen waarschijnlijk maar een kleine wiel en twee kleine molenstenen gehad hebben.
Over de volgende eeuwen, zelfs met sommige problemen, ging het goed met de Abdij en verkregen de monniken nog meer boerderijen en meer land alsook 3 molens waaronder de Val Dieu Molen die belangrijker en groter werd over de Jaren, maar die nog steeds enkel door de kleine rivier “La Bel” aangedreven wordt.
In het midden van de 17de eeuw gaan de fortuinen van de molen er nog verder op vooruit gezien er in 1678 besloten werd een tweede wiel te plaatsen en de rivier “Berwinne” om te leiden zodat de capaciteit van de molen kon vergroot worden. 600 meter verder werd een dam gebouwd en een omleiding naar de molen waarvan een deel zelfs een ondergrondse tunnel in steen werd.
Het gebouw zelf onderging nog verschillende belangrijke veranderingen. De laatste verandering dateert van 1731. Het was Abt Dubois die de werken overzag. Hij plaatste een gedenksteen met zijn wapenschild en motto: “recte et fortiter” (loyaal & moedig) op de façade.
In 1789, bouwt men een boerderij aan de noordwest kant van de molen. De boerderij werd gebouwd door Abt Delcour die eveneens zijn wapenschild en motto aanbracht op de façade: “virtute & labore” (door moed en werk)
De Molen blijft de eigendom van de Abdij tot 1789, en als gevolg van de Franse Revolutie worden eigendommen van de geestelijken afgenomen en wordt de Molen een private onderneming.
In het midden van de 19de eeuw, tijdens de industriële revolutie, warden de wielen en de mechanismen vervangen door een mechanisch wiel en een stalen mechanisme. Dit hele mechanisme is nog steeds intact en kan vandaag nog geactiveerd worden.
Sinds hun ontstaan en tot in de vroege 20ste eeuw voorzagen de molens zowel mensen als dieren. De verschillende granen waren ofwel voor menselijke consumptie (brood)of voor het maken van veevoeder.
Na WW1 zien we de opkomst van de eerste samengestelde voeders voor dieren. Met samengestelde voeders bedoelen we een volledige voeding die energie, proteïne, cellulose, mineralen,… bevatten, kortom alle voedingsingrediënten die nodig zijn voor het welzijn van de dieren en de kwaliteit van de melk, het vlees, de eieren, enz….
De Val-Dieu Molen, in het hart van de Aubel streek, gekend voor zijn melkvee, veranderde van richting en ging volledig voor het produceren van deze voedingsproducten en liet dus de productie van bloem voor het maken van brood volledig vallen.
Na WW2 verandert de veeteelt enorm en dus ook de productie van veevoeder. De Molen wordt te ouderwets en beperkt om deze productie voort te zetten. In 1972 werd er besloten de molen te moderniseren en in 1973 werd de bijna totale productie overgeheveld naar de ernaast gelegen boerderij waar een nieuwe productielijn werd gebouwd. Het oude gebouw wordt nu de ‘Oude Molen’ genoemd. En toch is de Molen niet gestopt met zich te verbeteren en hoge kwaliteit producten af te leveren in een familiale sfeer. Vandaag kunnen de activiteiten in twee delen opgedeeld worden: de melkkoe en hoge kwaliteit gevogelte. Er werden ook twee specifieke voeding toegevoegd: paardenvoer en schapenvoer.
In 1993 krijgt de oude molen een nieuwe rol toebedeeld: hij word teen restaurant (zie verder)
In 2001, op verzoek van Colruyt die op zoek zijn naar kippen van top kwaliteit, beslissen de eigenaars van de Molen een nieuwe maatschappij op te richten: “ Le s Elevages du Moulin du Val-Dieu” in partnerschap met Upignac, een bedrijf gespecialiseerd in Ganzenlever (Foie Gras) en Ardenne Volaille voor de kippen.
In 2006 wordt er een hydro-elektrische turbine geplaats om het water dat zijn kracht over de eeuwen aan de Molen heeft gegeven te boosten. Zo werd er nu ook elektriciteit opgewekt voor de moderne molen.
In 2006 en 2010 doet het management van de Molen ook nog de aankoop van zo’n 7 hectaren land gelegen naast het bestaande domein. Hier bevindt zich een meer van 1.3 ha, 5 ha weilanden en moerassen en meer. Er wordt een overeenkomst getekend tussen Natagora Pays de Herve en de Molen om samen het management te vormen van wat nu genoemd wordt “Het Natuurreservaat van de Molen van Val DIeu”.
Vanaf dan is ‘Moulin du Val –Dieu’ de collectieve roepnaam voor de verschillende samengebrachte bedrijven:
- De Molen
- Het restaurant
- De veeboerderij
- Het Natuurreservaat